Warszawa, 18 lipca 2021 r.
l.dz. 016/202
Pan
Jarosław Sellin
Sekretarz Stanu
Ministerstwo Kultury, Dziedzictwa Narodowego i Sportu
Dotyczy: projektu ustawy o zmianie ustawy o finansowym wspieraniu produkcji audiowizualnej
Szanowny Panie Ministrze,
w imieniu Stowarzyszenia Kreatywna Polska dziękuję za zaproszenie do konsultacji publicznych w sprawie projektu ustawy o zmianie ustawy o finansowym wspieraniu produkcji audiowizualnej (dalej: „Projekt”). Jako przedstawiciele licznych podmiotów z branży kultury i kreatywnej, a także organizacji polskich twórców, przedsiębiorców, wydawców, producentów, nadawców oraz dystrybutorów treści i najbardziej reprezentatywna organizacja skupiająca polski sektor kreatywny, poniżej przedstawiamy uwagi do Projektu.
Poddany konsultacjom Projekt wprowadza wymóg opinii eksperckiej wniosku o wsparcie finansowe, zgodnie z art. 18, art. 18a oraz art. 18b ustawy o finansowym wspieraniu produkcji audiowizualnej (dalej: „Ustawa”) a w związku z tym wydłużeniu ulega procedura rozpatrywania wniosku z 28 do 60 dni kalendarzowych co reguluje art. 20 ust. 1 Ustawy.
Głównym założeniem Projektu jest wprowadzenie opinii eksperckiej jako niezbędnego elementu procedury rozpatrywania wniosków o przyznanie wsparcia finansowego. Sposób powoływania ekspertów jak również kryteria oceny budzą pewne wątpliwości. Po pierwsze, zgodnie z art. 18a ust. 2 ekspertów powołuje minister właściwy do spraw kultury i ochrony dziedzictwa narodowego, spośród kandydatów przedstawionych przez Dyrektora Instytutu, będących przedstawicielami środowisk filmowych oraz środowisk opiniotwórczych. W przepisie tym brakuje wskazania wymogów jakie mają spełniać kandydaci na ekspertów takich jak doświadczenie zawodowe czy posiadanie odpowiedniej wiedzy. Nie zrozumiałe jest również z jakich konkretnie środowisk opiniotwórczych mieliby się wywodzić. Wskazany w Projekcie sposób powoływania ekspertów nie gwarantuje ich bezstronności ani obiektywizmu oceny. Ponadto, kryteria według, których następuje ocenia wniosków wymienione w art. 18a ust. 3 są nieostre, w związku z tym wnioski nie będą poddane obiektywnej ocenie, a przyznawanie finansowania pozostanie w dużym stopniu uznaniowe. Wprowadzenie tak ocennych i subiektywnych kryteriów nie pojawiło się w systemie zachęt żadnego z krajów europejskich, bowiem prowadzi do nierównego traktowania wnioskodawców i ich dyskryminacji.
Celem Ustawy jest kompleksowy rozwój polskiego przemysłu audiowizualnego oraz rozwój kultury i promocja polskiego dziedzictwa kulturowego na świecie poprzez finansowe wspieranie produkcji utworów audiowizualnych. Zaproponowane w Projekcie zmiany są sprzeczne z założeniami ustawy oraz prawem europejskim. Procedura przyznawania zachęt w dotychczasowym kształcie jest automatyczna oraz oparta o jasne i przejrzyste kryteria, co jest spójne z systemami pozostałych krajów europejskich. Bez wątpienia jest ona wielką zaletą systemu, przez co polskie zachęty są atrakcyjne dla zagranicznych inwestorów. W krajach, w których system przyznawania zachęt działa w sposób automatyczny obserwujemy duży wzrost inwestycji w produkcję audiowizualną, czego przykładem są Węgry.
Po wprowadzeniu przedstawionych w Projekcie zmian nie będzie pewności pozyskania środków, a czas oczekiwania na decyzję się wydłuży. Wpłynie to negatywnie na atrakcyjność Polski jako partnera dla międzynarodowej współpracy koprodukcyjnej i zniechęci do lokowania produkcji filmów czy seriali w Polsce. Obniży się konkurencyjność polskiego systemu zachęt dla zagranicznych inwestorów, którzy przyzwyczajeni są do szybkich, przejrzystych i opartych o obiektywne kryteria procedur. Ucierpi na tym cała branża kreatywna, kultura oraz polska gospodarka. Jest to szczególnie istotne w obliczu pandemii Covid-19, przez którą przemysły kreatywne mocno ucierpiały z powodu ogólnokrajowego lock down’u i wprowadzonych ograniczeń w produkcji. Ponadto, Projekt nie wskazuje źródła finansowania wynagrodzeń za pracę ekspertów. Jeżeli będzie ono pokrywane z budżetu, który przeznaczony jest na wypłacanie zachęt, uszczupli to wparcie przyznawane branży audiowizualnej, co nie zasługuje na aprobatę.
Wsparcie finansowe, o którym mowa w Projekcie stanowi pomoc publiczną w rozumieniu art. 107 ust. 1 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej co podkreśla również sama Ustawa w art. 1 ust. 2. W związku z tym przyznanie wsparcia finansowego, jak i każdej pomocy publicznej, wymaga spełnienia przesłanej wskazanych w Rozporządzeniu Komisji (UE) nr 651/2014 z dnia 17 czerwca 2014 r. uznającego niektóre rodzaje pomocy za zgodne z rynkiem wewnętrznym w zastosowaniu art. 107 i art. 108 Traktatu (dalej: „Rozporządzenie”). Niestety zaproponowany Projekt nie spełnia wymogów Rozporządzenia wskazanych w art. 54, które zostały powtórzone w art. 1 ust. 4 Ustawy. Zgodnie z art. 54 ust. 2 „Pomoc przeznaczona jest na wspieranie produktu kulturowego. Aby uniknąć wyraźnych błędów przy kwalifikowaniu produktu jako kulturowego, każde państwo członkowskie wprowadza skuteczne procedury, takie jak wybór wniosków przez jedną lub większą liczbę osób, którym powierzono dokonanie wyboru lub weryfikację poprzez odniesienie do szeregu z góry określonych kryteriów kulturalnych”. Wymóg „z góry określonych kryteriów kulturalnych” został już wdrożony w art. 16 ust. 1 i ust. 4 Ustawy w postaci tzw. testu kwalifikacyjnego. Dodatkowe kryteria przedstawione w Projekcie wykraczają poza zakres Rozporządzenia i stanowią jego naruszenie. Opinie ekspertów, o których mowa w Projekcie mają charakter opinii o innym charakterze niż weryfikacja kulturowego charakteru produkcji. Ponadto, kryteria te są nieostre i pozwalają na zupełnie subiektywną ocenę ekspertów co stanowi podłoże do dyskryminacyjnego traktowania osób ubiegających się o wsparcie i jest niezgodne z prawem Unii.
Z uwagi na powyższe zwracamy się o odstąpienie od dalszych prac nad Projektem, gdyż przedstawione w nim zmiany stanowią zagrożenie dla inwestycji w produkcję audiowizualną w Polsce oraz przyniosą poważne straty dla przedsiębiorców działających w branży audiowizualnej oraz straty dla gospodarki i polskiej kultury.
Z uszanowaniem,
Dorota Hawliczek
Dyrektor Stowarzyszenia Kreatywna Polska
