Pan Premier Donald Tusk
Prezes Rady Ministrów
Kancelaria Prezesa Rady Ministrów
Al. Ujazdowskie 1/3
00-583 Warszawa
Szanowny Panie Premierze,
jako przedstawiciele środowisk reprezentujących polską kulturę: dziennikarzy, pisarzy, filmowców, aktorów, muzyków, wykonawców muzycznych, artystów plastyków i fotografów, wydawców prasy, wydawców książek, producentów filmowych, producentów muzycznych i wielu innych, zwracamy się do Pana Premiera w sprawie wyrażenia naszego poparcia dla działań Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego zmieniających Rozporządzenie dot. opłat od tzw. czystych nośników (opłata reprograficzna).
Przedstawiony przez Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego projekt rozporządzenia aktualizuje listę urządzeń i nośników objętych rekompensatą za korzystanie z utworów w ramach dozwolonego użytku prywatnego. Jest to dokument o przełomowym znaczeniu dla całego środowiska kultury.
Po ponad piętnastu latach może się wreszcie uda zastąpienie archaicznej listy urządzeń i nośników – takich jak kasety VHS czy faksy –nowoczesnymi, powszechnie używanymi od dawna, takimi jak smartfony, tablety oraz komputery.
Brak aktualizacji wykazu urządzeń i nośników objętych opłatą od czystych nośników powoduje, że polscy twórcy i producenci dzieł otrzymują nieporównywalnie niższe kwoty z tytułu rekompensaty za dozwolony użytek prywatny niż twórcy w praktycznie wszystkich państwach Unii Europejskiej. Sytuacja ta stanowi jeden z kluczowych czynników odróżniających warunki ekonomiczne wielu twórców, dziennikarzy i producentów treści w Polsce w porównaniu z ich koleżankami i kolegami z innych krajów europejskich. Przygotowany przez Ministerstwo Kultury projekt rozporządzenia stanowi najistotniejszy krok wypełniający tę lukę w systemie finansowania twórców i producentów kultury, będąc działaniem o jednoznacznie pozytywnym i propaństwowym charakterze.
Kultura odgrywa kluczową rolę w budowaniu nowoczesnego, otwartego i świadomego społeczeństwa obywatelskiego. To ona kształtuje wspólnotę wartości, wzmacnia tożsamość narodową oraz inspiruje do dialogu, refleksji i kreatywności. Jednocześnie jest potężnym motorem rozwoju – pobudza innowacyjność, wspiera transformację cyfrową i przyczynia się do wzrostu konkurencyjności polskiej gospodarki. Sektor kultury i przemysłów kreatywnych zatrudnia dziś ponad 300 tysięcy osób i generuje niemal 4 procent PKB, stanowiąc jeden z filarów nowoczesnej, opartej na wiedzy gospodarki. Inwestowanie w kulturę to więc nie tylko decyzja o charakterze symbolicznym, lecz także strategiczny wybór rozwojowy państwa.
Przedłużająca się zwłoka w opublikowaniu rozporządzenia naraża Skarb Państwa na konieczność zapłaty wysokiego odszkodowania z tytułu niezgodności polskich regulacji z prawem unijnym. Sąd Okręgowy w Warszawie w wyroku z dnia 10 lutego 2025 r. (sygn. akt XXII GW 738/23), w sprawie z powództwa jednej z organizacji twórców przeciwko Skarbowi Państwa stwierdził, iż „ustawodawca polski naruszył obowiązki wynikające z art. 5 ust. 2 lit. b) dyrektywy 2001/29/WE, tj. ukształtowany przez niego system rekompensaty stanowi zaprzeczenie wynikających z orzecznictwa TSUE wymaganych cech takiego systemu. W konsekwencji, w niniejszej sprawie nie powstaje wątpliwość co do tego, czy naruszenie jest „wystarczająco poważne”.
Sąd podkreślił także niesłychaną archaiczność urządzeń wymienionych w obecnym rozporządzeniu Ministra Kultury i dodał, że „nadto zauważalny jest całkowity brak takich nośników i urządzeń, które rzeczywiście są w praktyce wykorzystywane do korzystania na użytek prywatny. Dotyczy to w szczególności urządzeń takich jak smartfony i tablety, oraz pamięci do komputerów osobistych i laptopów.”
Płatnicy opłat używają licznych nietrafnych argumentów, aby przedłużyć proces przyjmowania nowego prawa. Być może dlatego, że każdy dzień zwłoki generuje dla nich istotne i nienależne im zyski. Pragniemy zwrócić uwagę, że kiedy zawiodły argumenty o wzroście cen urządzeń (trudno traktować ten argument jako poważny, gdyż proponowane opłaty określone są na poziomie 1% ceny hurtowej urządzenia, znacznie niższym niż w innych krajach UE), formułowane są coraz to inne. Obecnie eksponowany jest argument o rzekomym braku podstawy do naliczania opłat z tytułu dozwolonego użytku prywatnego dla kopii offline zapisanej z serwisu streamingowego. Jednak oczywistą dezinformacją jest posługiwanie się opinią rzecznika generalnego Trybunału Sprawiedliwości UE w sprawie holenderskiej. Opinia rzecznika to nie wyrok TSUE, a ewentualny wyrok TSUE będzie miał zastosowanie w pierwszej kolejności do specyficznej sytuacji na rynku holenderskim.
Ewidentna niezgodność obecnie obowiązującego rozporządzenia z prawem unijnym wymaga pilnej interwencji legislacyjnej. W czasach streamingu nadal dochodzi do utrwalania i kopiowania utworów. Badania kopiowalności, przeprowadzane zarówno w Polsce, jak i w Europie, dowodzą, że jest to wciąż powszechna praktyka. Dzieje się tak dlatego, że mimo pozornie bogatej oferty serwisów streamingowych, wiele pozycji jest na nich po prostu niedostępnych. Streaming nie sprawił także, że kopiowanie i wykorzystywanie utworów w ramach użytku prywatnego zniknęły. Zmieniła się tylko forma tych czynności, która jednak dalej upoważnia twórców do otrzymywania wynagrodzenia za ich pracę. Opłata od czystych nośników to nie jest opłata „za streaming”, tylko za brak możliwości egzekwowania indywidualnych licencji w tysiącach prywatnych przypadków kopiowania. Takie stanowisko potwierdza również orzecznictwo Trybunału Sprawiedliwości UE. Dlatego prawo i system rekompensaty nie powinny być uzależnione od konkretnego sposobu konsumpcji treści kultury, lecz od samego faktu korzystania z cudzych utworów w ramach prywatnego użytku.
Prywatne kopiowanie jest nadal powszechne, m. in. w postaci zapisywania filmów oglądanych w telewizji na dekoderach cyfrowych czy telewizorach z możliwością zapisu danych. Trzeba też pamiętać, że opłata od czystych nośników pobierana jest nie tylko na rzecz twórców utworów muzycznych czy filmowych, ale także autorów fotografii, grafik i rysunków, pisarzy, naukowców czy dziennikarzy, których dzieła nie są dystrybuowane w formie streamingu.
Niezbędnym jest dokonanie aktualizacji przepisów przed wydaniem prawomocnego wyroku zasądzającego odszkodowanie od Skarbu Państwa i obciążenie opłatami odnoszących korzyści ekonomiczne z powszechności dozwolonego użytku prywatnego, czyli importerów i producentów sprzętu elektronicznego, tak jak to odbywa się w innych krajach europejskich. Tym bardziej, że pozyskane w ten sposób środki nie obciążają budżetu państwa, gdyż pochodzą z mechanizmu solidarnościowego, który od lat funkcjonuje w całej Europie.
Polskie organizacje reprezentujące twórców, wykonawców, producentów i wydawców, występując w tej sprawie razem, zdecydowanie popierają działania zmierzające do zbudowania kompleksowego systemu wsparcia działalności twórczej. Dlatego apelujemy do Pana Premiera o poparcie przygotowanego przez Minister Kultury rozporządzenia i nadanie mu szybkiej ścieżki legislacyjnej pozwalającej na wejście w życie bez zbędnej zwłoki.
Z wyrazami szacunku,
Jerzy Kornowicz – prezes Stowarzyszenia Kreatywna Polska
Joanna Grotkowska – dyrektor Fundacji Polskiej Rady Muzycznej
Andrzej Jakimowski – przewodniczący Gildii Reżyserów Polskich
Maciej Sobczyk – przewodniczący Gildii Scenarzystów Polskich
Marek Frąckowiak – prezes Izby Wydawców Prasy
Stanisław Zaborowski – prezes Krajowej Izby Producentów Audiowizualnych
Joanna Szymańska – prezes Polskiej Gildii Producentów
Magdalena Hajduk-Dębowska – prezes Polskiej Izby Książki
Grzegorz Michalski – prezes Polskiej Rady Muzycznej
Maciej Makowski – przewodniczący Porozumienia Wydawców Książek – Związku Pracodawców
Marcin Lewicki – prezes Press Club Polska
Bartosz Węglarczyk – przewodniczący Rady Polskich Mediów
Piotr Śliskowski – prezes Stowarzyszenia Autorek i Autorów Zdjęć Filmowych PSC
Barbara Jóźwiak – prezes Stowarzyszenia Autorów i Wydawców „Copyright Polska”
Renata Krzewska – prezes Stowarzyszenia Dziennikarzy i Wydawców „Repropol”
Grzegorz Łoszewski – prezes Stowarzyszenia Filmowców Polskich
Ludmiła Mitręga – prezes Stowarzyszenia Fotoreporterów
Andrzej Andrysiak – prezes rady wydawców Stowarzyszenia Gazet Lokalnych
Łukasz Kacprowicz – prezes Stowarzyszenie Producentów Polskiej Animacji
Barbara Białowąs – prezeska Stowarzyszenia Twórczyń Filmowych
Cezary Łazarewicz – prezes Towarzystwa Dziennikarskiego
Jan Aniołek – dyrektor Związku Artystów Wykonawców STOART
Dominik Skoczek – dyrektor Związku Autorów i Producentów Audiowizualnych ZAPA
Beata Bolesławska-Lewandowska – prezes Związku Kompozytorów Polskich
Adam Tuchliński – prezes Związku Polskich Artystów Fotografików
Urszula Święcicka – prezes Związku Polskich Artystów Plastyków
Bogusław Pluta – dyrektor Związku Producentów Audio-Video ZPAV
Robert Gulaczyk – przewodniczący Związku Zawodowego Aktorów Polskich
Witold Płóciennik – przewodniczący Związku Zawodowego Filmowców
Leszek Biolik – przewodniczący Związku Zawodowego Muzyków RP
Do wiadomości:
Pani Marta Cienkowska – Minister Kultury i Dziedzictwa Narodowego
Pan Radosław Sikorski – Wicepremier, Minister Spraw Zagranicznych
Pan Krzysztof Gawkowski – Wicepremier, Minister Cyfryzacji
Pan Andrzej Domański – Minister Finansów i Gospodarki
Pan Michał Baranowski – podsekretarz stanu w Ministerstwie Rozwoju i Technologi
Apel (wraz z logotypami członków Stowarzyszenia Kreatywna Polska) dostępny jest tutaj: https://www.kreatywnapolska.pl/wp-content/uploads/2025/11/2025-11-05-Apel-srodowisk-kultury-do-Pana-Premiera-Donalda-Tuska.pdf
źródło: SKP
