28 stycznia 2014 roku w Warszawie odbyła się konferencja prasowa pt. „Kierunki transformacji rynków kreatywnych. Badania rynku audiowizualnego i wydawniczego”, podczas której Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego przedstawiło dwa raporty z badań. Drugim z nich był raport „Kierunki i formy transformacji czytelnictwa w Polsce. Raport z badania założycielskiego” – pierwszy etap dwuletniego badania przygotowywanego przez CBOS na zlecenie Polskiej Izby Książki w ramach finansowania z programu Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego – Obserwatorium Kultury. Prezentujemy informację prasową z najważniejszymi wnioskami z raportu „Kierunki i formy transformacji czytelnictwa w Polsce. Raport z badania założycielskiego”.
Celem dwuletniego badania prowadzonego przez Polską Izbę Książki jest określenie, jak dalece zmieniają się zachowania i nawyki konsumentów treści, w tym czytelników książek, gdy przybywa nośników cyfrowych. Bliższe zdefiniowanie tego procesu umożliwi podmiotom branży wydawniczej -wydawcom, dystrybutorom, księgarzom ale i bibliotekom – monitorowanie zmieniających się oczekiwań czytelników, budowanie właściwych strategii rynkowych i modeli biznesowych. Badanie składa się z kilku modułów, w tym badania ilościowego, tzw. badania założycielskiego, przeprowadzonego przez CBOS w końcu 2013 roku na reprezentatywnej próbie ponad 2000 osób w wieku powyżej 15 lat . Wyniki tego obszernego badania podlegają obecnie głębokiej analizie i są podstawą dla prac badawczych dalszych trzech modułów, realizowanych w 2014 roku.
Pierwsze wyniki badania z 2013 roku (CBOS) można podsumować następująco:
• Książka nadal uchodzi za najbardziej wartościowy sposób spędzania wolnego czasu;
• Papier jest nadal podstawowym nośnikiem książki;
• Książki nadal kupuje się głównie w księgarniach – sieciowych i nie sieciowych, udział księgarni internetowych wynosi obecnie 9%;
• Ściąganie książek za darmo z Internetu jest dalece rzadsze niż w przypadku filmów czy muzyki.
• Nawyki czytelnicze, a e-treści
Interesujące są wyniki badania PIK/CBOS-u odnośnie nawyków czytelniczych w kontekście procesów postępującej cyfryzacji treści. Ponad 70% respondentów zauważa, że cyfrowa postać książek i czasopism nie wpłynęła na ich nawyki czytelnicze. Trzy czwarte (75%) respondentów zauważa, że książki czyta w tej samej liczbie co dawniej, a 72% twierdzi tak w odniesieniu do gazet i czasopism. Jeśli jednak dostrzegają zmianę swoich czytelniczych nawyków, to częściej mówią o spadku, a nie wzroście zainteresowania książkami (11% czyta ich mniej, wobec 6% czytających więcej) oraz gazetami i czasopismami (14% czyta ich mniej, wobec 8% czytających więcej). Podobne są odsetki tych, którzy mają problem z samooceną swojej aktywności czytelniczej: 7% respondentów nie wie, czy czyta więcej czy mniej książek, a 6% nie wie tego na temat czytanych przez siebie gazet i czasopism.
❖ Obieg książek offline
W obiegu pierwotnym w nowe książki zaopatruje się 43% Polaków, a w przecenione nieużywane tanie książki 8%. Około jednej ósmej (12%) wskazuje jako źródło zakupu super-i hipermarkety, a 7% sieciowe dyskonty spożywcze. Nieliczni subskrybują serie książek (mniej niż 1%). Książki bywają prezentem dla jednej czwartej Polaków (26%). Obieg książek używanych w antykwariatach dotyczy 6% Polaków, ale w bibliotece już 33%, a w przypadku zasobów znajomych – 21%. Co piąty Polak (22%) nie kupuje ani nie pożycza książek.
Kupujący książki w księgarniach niemal tak samo często wybierają duże księgarnie sieciowe (21% Polaków), jak i księgarnie nienależące do sieci (22%).
❖ Obieg książek online
Osoby pozyskujące książki w Internecie wybierają księgarnie internetowe (13% Polaków) częściej niż serwisy aukcyjne (10%), serwisy udostępniające pliki (8%) czy biblioteki internetowe (2%).
Płacenie za książki w Internecie związane jest z ich kupowaniem w serwisach aukcyjnych (9% Polaków) i księgarniach internetowych (9%), a rzadziej z serwisami udostępniającymi pliki (3%) i bibliotekami internetowymi (mniej niż 1%).
Z kolei bezpłatne pobieranie książek w serwisach z plikami deklaruje co dwudziesty respondent (5%), a w księgarniach internetowych 5% respondentów. Pozostałe miejsca udostępniające książki za darmo skupiają około 1% Polaków.
Spośród 160 respondentów, którzy zadeklarowali ściąganie książek z Internetu za darmo, mniej niż co drugi (72 osoby) motywował to zbyt wysoką ceną książek, a podobna liczba (71 osób) lepszym wyborem i wygodą znalezienia tego, co potrzebne. 31 respondentów mówiło o nowościach w I nternecie jako czynniku skłaniającym ich do pobierania książek za darmo, a 29 o dogodności korzystania z wersji elektronicznej lub dźwiękowej zamiast papierowej.
64 respondentów potwierdziło, że pobierało w minionym roku z Internetu nieautoryzowaną / nielegalną kopię książki lub audiobooka, z czego 8 mówiło o ściąganiu książek wielokrotnie, 34 kilkukrotnie, a 22 jednokrotnie. Twierdzili, że gdyby książek nie dało się pobrać z Internetu za darmo, to szukaliby książki gdzie indziej (44 wskazania) albo rezygnowaliby z jej pozyskania (16 wskazań).
Spośród 44 respondentów deklarujących poszukiwanie książki gdzie indziej, większość szukałaby możliwości pożyczenia książki używanej (19 wskazań), 3 osoby kupiłyby książkę używaną, a 14 osób nową. 7 respondentów skserowałoby książkę, a 1 przeczytałby tylko fragment.
W całej próbie, 27 respondentów zadeklarowało, że udostępnia książki w Internecie, aby udostępniać je innym, z czego 5 zrobiło to tylko jeden raz.
❖ Papier głównym nośnikiem książek
Dominującym nośnikiem książek jest papier (95%). Zaledwie co dwudziesty badany mający dzień przed wywiadem kontakt z książką (5%) czytał ją na komputerze. Sporadycznie wskazywano inne urządzenia mobilne, takie jak smartfon, tablet czy – wymieniany wśród innych – czytnik e-booków. Zróżnicowanie nośników w przypadku innych niż książki tekstów jest większe. Co prawda przeważający odsetek w tym przypadku również deklaruje korzystanie z wersji drukowanych, to jednak ponad połowa (52%) czytała inne teksty, używając telefonu komórkowego, a niemal połowa (49%) czytała je na komputerze. Tablet jest tu równie mało popularny jak w przypadku dostępu do książek.
Źródło: materiały prasowe MKiDN
