14 maja 2025 roku Senat Rzeczypospolitej Polskiej podjął uchwały ustanawiające patronów roku 2026. W setną rocznicę urodzin oraz dziesiątą rocznicę śmierci jednego z najwybitniejszych twórców polskiego i światowego kina, Senat ustanowił rok 2026 Rokiem Andrzeja Wajdy.
Jak podkreślono, dzieła autora „Popiołu i diamentu” skalą artystycznych dokonań i jakością obywatelskiej postawy plasują go wśród najwybitniejszych twórców kultury polskiej XX i początków XXI w. Swą twórczością zbudował pomost pomiędzy „polskim czasem przeszłym” a teraźniejszością i przyszłością. Zarówno osobiście, jak i przez swoje dzieła Andrzej Wajda stał się ambasadorem Polski i polskiej kultury w świecie. Jego filmy weszły do kanonu arcydzieł światowego kina i stanowią bezcenny polski depozyt w archiwach dziesiątej muzy.
Jako mistrz i mentor uformował całe generacje ludzi, którzy z jego praktyki artystycznej i postawy wobec świata czerpali wzorce i twórcze inspiracje. Przypomniano też inne dokonania Andrzeja Wajdy, jak na przykład powstanie Muzeum Sztuki i Techniki Japońskiej „Manggha”. Podkreślono również, że jako senator I kadencji w działaniach społecznych, politycznych i obywatelskich przekuwał w praktykę to, co postulował swoją sztuką – odpowiedzialność za Polskę, za miejsce i czas, w których żył.
W gronie instytucji, które były współinicjatorami ustanowienia Roku Andrzeja Wajdy znalazło się Narodowe Centrum Kultury, a w uroczystościach udział wziął Robert Piaskowski, dyrektor NCK.
W imieniu inicjatorów uchwały oraz Krystyny Zachwatowicz-Wajdy dokument odebrała Katarzyna Nowak, dyrektorka Muzeum Sztuki i Techniki Japońskiej Manggha.
W wydarzeniu uczestniczyli również: Rafał Syska, dyrektor Narodowego Centrum Kultury Filmowej; Joanna Rożen-Wojciechowska, dyrektorka Centrum Kultury Filmowej im. Andrzeja Wajdy; oraz Wojciech Marczewski z Wajda School. Podczas spotkania odczytano także list przygotowany przez Krystynę Zachwatowicz-Wajdę.
W ramach obchodów Roku Andrzeja Wajdy planowane są m.in.: ogólnopolski przegląd filmów reżysera pod patronatem Marszałka Senatu, wystawa w gmachu Senatu poświęcona jego twórczości oraz konferencja naukowa poświęcona wpływowi jego filmów na społeczeństwo, kulturę i politykę.
Senat RP ustanowił również 2026 Rokiem Jerzego Giedroycia w uznaniu zasług założyciela i redaktora naczelnego paryskiej „Kultury”, który przez dekady kształtował niezależną myśl polityczną i promował idee wolnościowe.
Działając na emigracji, Giedroyć wywarł znaczący wpływ na rozwój nowoczesnej, demokratycznej Polski, stając się autorytetem intelektualnym zarówno dla środowisk krajowych, jak i zagranicznych.
Ponadto, z okazji 100-lecia nadania praw miejskich, Senat ustanowił rok 2026 Rokiem Miasta Gdyni.
Uchwała podkreśla szczególną rolę Gdyni jako symbolu nowoczesności II Rzeczypospolitej, wielkiego sukcesu gospodarczego międzywojnia oraz otwartego miasta kultury współczesnej. Gdynia to dziś ważne centrum filmowe – Miasto Filmu UNESCO i gospodarz Festiwalu Polskich Filmów Fabularnych. Uchwałę odebrała Aleksandra Kosiorek, prezydentka miasta.
Przez cały 2026 rok instytucje kultury i nauki będą przypominać o życiu i dziele Andrzeja Wajdy i Jerzego Giedroycia oraz świętować stulecie Gdyni.
źródło: NCK fot. https://nck.pl/aktualnosci/2026-rokiem-andrzeja-wajdy-
